Dr n. med. Alicja Karney
Specjalista pediatra II stopnia, Kierownik Oddziału Hospitalizacji Jednego Dnia w Instytucie Matki i Dziecka w Warszawie, Członek Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego i Polskiego Towarzystwa Wakcynologicznego. Bierze aktywny udział w wielu konferencjach krajowych i międzynarodowych. Jest autorem wielu medycznych artykułów, konsultantem merytorycznym oraz współautorem kilku poradników dla rodziców. Jako pediatra z wieloletnim doświadczeniem i lekarz, który kocha swoją pracę, podejmuje codziennie wyzwania, jakie stawiają choroby dzieci.
Termin „migdałki” używany jest powszechnie do określenia dwóch migdałków podniebiennych (położone są w głębi gardła, można je zobaczyć otwierając szeroko usta), a termin „adenoid” odnosi się do migdałka w jamie nosowo-gardłowej (tzw. trzeci migdałek). Migdałki i adenoid są częścią tkanki limfatycznej otaczającej gardło. Migdałki są skupiskiem tkanki limfatycznej i stanowią ochronę przed zakażeniem. U małych dzieci migdałki stanowią pierwszą barierę układu immunologicznego (odpornościowego) w zwalczaniu infekcji. W pierwszych latach życia migdałki są narządem przystosowującym układ odpornościowy do otaczającego środowiska.
Najbardziej aktywny proces powiększania się migdałków jest obserwowany między 3. a 7. rokiem życia, następnie powoli się one zmniejszają, aż do okresu dojrzewania. Migdałki mogą powiększać się w czasie zakażenia (wirusowego czy bakteryjnego), po czym po ustąpieniu infekcji zmniejszają się. W wyniku częstych stanów zapalnych, zwłaszcza u dzieci z alergią, może nastąpić przerost migdałków, zarówno podniebiennych (inaczej bocznych), jak i gardłowego („trzeciego”). Efektem przerostu jest upośledzona drożność nosa, problemy z oddychaniem przez nos i oddychaniem ustami, zaburzenia snu (chrapanie, bezdechy).
W przypadku gdy dochodzi do infekcji agresywnym patogenem (bakterią lub wirusem) sama tkanka migdałka jest w stanie zapalnym, czemu towarzyszy silny obrzęk i zwiększona produkcja wydzieliny. Wydzielina jest również pożywką dla drobnoustrojów, co powoduje, że w nosogardle powstają duże ilości ropnej wydzieliny, dodatkowo pogarszającej drożność dróg oddechowych.
Jakie są najczęstsze choroby migdałków u dzieci? Jak można je leczyć i jakie są skutki zaniedbania leczenia?
Choroby migdałków możemy podzielić na: ostre i przewlekłe. Ostre zapalenie gardła i migdałków (zwykle dochodzi do jednoczesnego zapalenia zarówno gardła, jak i migdałków) może być wywołane przez wirusy, bakterie, grzyby. Zapalenie wirusowe leczy się objawowo, podając leki obniżające gorączkę, nawadnianie doustne dziecka, ewentualnie aerozole odkażające i przeciwbólowe do gardła. W przypadku zapalenia bakteryjne konieczne jest podanie antybiotyku, a leczenie powinno trwać 10 dni.
Powikłania po zapaleniu wirusowym występują rzadko (np. zapalenie ucha środkowego), w przypadku zakażeń paciorkowcowych może wystąpić ropień okołomigdałkowy, zapalenie zatok, ucha środkowego, a powikłaniem nieleczonego zapalenia może być odmiedniczkowe zapalenie nerek, zapalenie mięśnia sercowego lub zapalenie stawów.
Nawracające zapalenia migdałków mogą spowodować ich przerost, który rozpoznajemy na podstawie objawów i badania laryngologicznego, w tym badanie endoskopowe (fiberoskopia). Przerost może dotyczyć migdałków podniebiennych lub gardłowego, ale może także obejmować wszystkie migdałki.
Kiedy zaleca się usunięcie migdałków („trzeci migdał”)?
Przerost migdałka gardłowego leczy się operacyjnie przez usunięcie przerośniętej tkanki migdałka gardłowego, czyli adenotomię. Decyzję o przeprowadzeniu adenotomii podejmuje otolaryngolog. Wskazania do adenotomii są następujące:
- Bezwzględne: niedrożność nosa, stałe oddychanie przez usta w czasie snu i czuwania, objawy zespołu obturacyjnego bezdechu w czasie snu.
- Względne: współistnienie z wysiękowym zapaleniem ucha środkowego, nawracające ostre zapalenie ucha środkowego, przewlekłe ropne zapalenie ucha środkowego, nawracające zapalenia gardła i dolnych dróg oddechowych, nawracające zapalenia zatok, wady zgryzu, nieprawidłowe ukształtowanie twarzoczaszki.