Prof. dr hab. n. med. Piotr Sieroszewski
Prezes Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników
Jaki procent kobiet zmaga się z problemem niedokrwistości i jakie dolegliwości są z nią związane?
Jest to dość powszechny problem: szacuje się, że na świecie niedobór żelaza dotyczy ok. 40 proc. kobiet, a w Polsce nieco mniej, bo ok. 30 proc. Różnica wynika nie tylko z tego, że mamy wysoki poziom diagnostyki i leczenia, ale przede wszystkim jako w kraju rozwiniętym nie występuje u nas problem powszechnego niedożywienia. Niedokrwistość objawia się zawrotami głowy, dużą łamliwością paznokci, wypadaniem włosów, uczuciem zimna, a także przewlekłym wyczerpaniem i brakiem energii. Inną nazwą tej przypadłości jest anemia. Może także występować długotrwałe przygnębienie, apatia, a nawet stany depresyjne.
Dlaczego kobiety w ciąży lub w wieku menopauzalnym są bardziej narażone na niedokrwistość wynikającą z niedoboru żelaza?
Źródłem tego schorzenia jest deficyt żelaza. Początkowo mówimy tylko o jego niedoborze, ale gdy poziom żelaza mocno się obniży, to możemy mieć do czynienia z niedokrwistością. Kobiety ciężarne odczuwają ten problem znacznie intensywniej, ponieważ rozwijający się w ich organizmie płód (a także łożysko) pobiera część żelaza matki. To zapotrzebowanie bardzo szybko wzrasta: o ile w I trymestrze płód pobiera dziennie 2-3 mg żelaza, o tyle w III trymestrze już 8-10 mg. Tymczasem zdrowy człowiek z pożywienia absorbuje średnio raptem ok. 2 mg tego składnika na dobę. Mamy więc ogromną przepaść między ilością, którą kobieta w ciąży przyjmuje, a ilością, jakiej potrzebuje. Rozwiązaniem tego problemu jest m.in. właściwa dieta – należy spożywać dużo białka, w tym mięsa. Zalecam także kobietom z niedoborem żelaza suplementację poprzez odpowiednie preparaty je zawierające, które przyjmowane są doustnie.
Dlaczego niedokrwistość w ciąży wynikająca z niedoboru żelaza stanowi poważne zagrożenie dla matki i dziecka?
Żelazo jest centralną częścią białka hemoglobiny, które dostarcza tlen do tkanek. Niedobór żelaza prowadzi więc do trwałego niedotlenienia, co ma wpływ na rozwój i funkcjonowanie każdego organizmu, zarówno płodu, jak i osoby dorosłej. W skrajnych przypadkach niedotlenienie i niedokrwistość mogą prowadzić nawet do zgonu. Na szczęście w ciągu ostatnich 10 lat świadomość tych zagrożeń, zarówno u pacjentek, jak i u lekarzy, znacząco wzrosła. Na rynku pojawiło się też dużo preparatów i leków, które pomagają w walce z zagrożeniami związanymi z niedokrwistością.
Prof. dr hab. n. med. Grażyna Rydzewska
Specjalista chorób wewnętrznych i gastroenterologii, prezes Polskiego Towarzystwa Gastroenterologicznego – oddział Warszawa
Jak nieodpowiednia dieta oraz choroby układu pokarmowego mogą wpłynąć na niedobory żelaza?
Niedobór żelaza rzadko wynika jedynie z niedostatecznej diety; częściej jest to rezultat problemów z układem pokarmowym, zwłaszcza z utratą żelaza poprzez przewód pokarmowy lub zaburzonym wchłanianiem żelaza. Zaburzeniem wchłaniania jest np. choroba trzewna, którą zawsze należy wykluczyć w przypadku niedoboru żelaza. Dodatkowo, restrykcyjne diety, takie jak wegetarianizm, mogą przyczyniać się do niedoborów żelaza. Kluczowe jest więc sprawdzenie, czy organizm właściwie przyswaja żelazo oraz czy nie traci żelaza drogą przewodu pokarmowego. Pamiętać trzeba, że u młodych kobiet przyczyną utraty mogą być także obfite miesiączki.
Dlaczego badania układu pokarmowego są tak ważne w diagnostyce i zapobieganiu niedoborom żelaza?
Badania układu pokarmowego odgrywają kluczową rolę w diagnostyce i prewencji niedoborów żelaza. Już na etapie badania morfologii krwi obwodowej lekarz może wskazać rodzaj niedoboru. Dalsze szczegółowe badania pod okiem specjalisty są niezbędne, aby wykluczyć np. celiakię, która często objawia się niedokrwistością wynikającą z niedoboru żelaza. Zawsze zaleca się konsultację z lekarzem w celu interpretacji wyników badań.
Jak witamina C wspiera wchłanianie się żelaza do organizmu i dlaczego jest tak bardzo istotna dla uzupełniania żelaza w organizmie?
Preparaty z żelazem dostępne na rynku mają różną wchłanialność. Warto wybierać przy tym produkty zawierające dodatkowo (poza żelazem) witaminę C, która istotnie zwiększa wchłanianie żelaza. Witamina C poprawia rozpuszczalność żelaza, wspiera proces wchłaniania tego pierwiastka z przewodu pokarmowego.
Który z jonów żelaza występujący w pożywieniu oraz lekach dostępnych na rynku wchłania się lepiej – żelazo Fe2+ czy Fe3+?
Zdecydowanie lepiej wchłania się żelazo hemowe (Fe2+), które występuje głównie w produktach mięsnych. Jest to forma, która ulega najlepszemu wchłanianiu. Żelazo niehemowe (Fe3+), które pochodzi głównie z roślin, jest znacznie gorzej przyswajane przez organizm.
