Dr hab. Beata Pięta
Prof. UMP, Położna, Specjalista w dziedzinie pielęgniarstwa położniczego, menager opieki zdrowotnej, Kierownik Zakładu Praktycznej Nauki Położnictwa na Wydziale Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, Pełnomocnik Dziekana WNoZ UMP ds. kierunku Położnictwo, Pełnomocnik Dyrektora ds. Szkoleń GPSK UM Poznaniu, Kierownik Szkoły Rodzenia „Medicada” oraz Szkoły Rodzenia przy GPSK UM w Poznaniu, Prezes Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Położnych, Konsultant Wojewódzki w Dziedzinie Pielęgniarstwa Położniczego i Ginekologicznego
W społeczeństwie powstało wiele mitów dotyczących żywienia kobiet w ciąży i podczas laktacji, które krążą we wszystkich środowiskach, niezależnie od statusu socjoekonomicznego i poziomu edukacji. Przekonanie o tym, że kobieta ciężarna „je za dwoje” i ma przyzwolenie do spożywania „wszystkiego, na co ma ochotę i w dowolnych ilościach” to tylko niektóre z nich. Dlatego tak ważna jest edukacja żywieniowa przyszłych i obecnych rodziców.
Pełne pokrycie zapotrzebowania na energię oraz składniki odżywcze jest jednym z ważnych czynników warunkujących prawidłowy rozwój ciąży. Najlepszym miernikiem prawidłowego spożycia energii jest utrzymanie zalecanej masy ciała przed ciążą i odpowiedni jej przyrost w czasie ciąży. Wpływ ciąży na wydatek energetyczny zmienia się w zależności od trymestru ciąży i różni się znacznie u kobiet w stosunki do przedciążowego wskaźnika BMI i aktywności fizycznej. Wydatek ten wynika przede wszystkim ze zwiększonego zapotrzebowania na energię rosnących tkanek, związany jest ze wzrostem płodu i łożyska oraz zwiększonej pracy serca i płuc ciężarnej. Normy dla kobiet w ciąży i w okresie laktacji uwzględniają zwiększone zapotrzebowanie na energię zgodnie z zaleceniami ekspertów FAO/WHO/UNU. W 2020 roku zostały opracowane dla polskiej populacji kobiet nowe normy zapotrzebowania kalorycznego w ciąży. W przeciwieństwie do poprzednich, aktualne normy określają dodatkowe zapotrzebowanie na energię w I, II i III trymestrze, które wynoszą odpowiednio +85, +285 oraz +475 kcal/dobę. Wyznaczone normy dotyczą kobiet, które przed zajściem w ciążę miały prawidłową masę ciała. Laktacja jest ogromnym wydatkiem energetycznym, dlatego podczas karmienia piersią wzrasta zapotrzebowanie energetyczne o 500 kcal/dobę. Racjonalna dieta podczas ciąży i laktacji oprócz dostarczania odpowiedniej ilość energii, powinna także zawierać niezbędne składniki odżywcze (czyli białka, tłuszcze, węglowodany, składniki mineralne i witaminy) w prawidłowych ilościach i proporcjach.
Podstawą zasad zdrowego żywienia podczas ciąży i w okresie laktacji powinna być dbałość o różnorodność produktów, ich urozmaicenie. Zasada ta jest podstawą uniknięcia niedoborów pokarmowych. Zaleca się aby w codziennej diecie uwzględnić produkty zbożowe, warzywa, owoce, mleko i jego przetwory oraz mięso i jego zamienniki będące źródłem pełnowartościowego białka. Posiłki powinny być komponowane ze wszystkich grup produktów, w odpowiednich proporcjach oraz uzupełniane płynami .
Prawidłowo zbilansowana dieta powinna dostarczać wszystkich niezbędnych składników odżywczych, witamin i minerałów. Ze względu na znacznie zwiększone zapotrzebowanie w czasie ciąży, niekiedy realizacja zapotrzebowania na niezbędne składniki może być trudna. Powodem może być niska zawartość białka w diecie, indywidualna, zmniejszona zdolność do wchłaniania i metabolizowania określonych substancji odżywczych oraz znaczna strata niestabilnych składników odżywczych podczas obróbki cieplnej i przechowywania. W związku z tym, w celu zapobiegania niedoborom i ich negatywnym skutkom zdrowotnym, kobietom ciężarnym i karmiącym rekomenduje się dodatkowo suplementację poszczególnych składników diety preparatami farmaceutycznymi w ściśle określonych dawkach.
W związku ze wzrostem objętości krążącej krwi, rozwojem tkanek płodowych i zwiększaniem się masy narządów kobiety – wzrasta również zapotrzebowanie na płyny. Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników oraz Polskiego Towarzystwa Położnych, kobiety ciężarne i karmiące powinny wypijać ok 2-3 litrów wody dziennie.