Ewa Kamińska
Główny specjalista ds. opiniowania produktów kosmetycznych Instytutu Matki i Dziecka
Skóra niemowląt i dzieci do ok. 3. r.ż. różni się od skóry dorosłych, przy czym największe różnice dotyczą wcześniaków i noworodków. U niemowląt naskórek jest cieńszy, ma słabo rozwiniętą warstwę rogową i brak warstwy ziarnistej. Nie zapewnia właściwej ochrony przed działaniem czynników zewnętrznych, natomiast ułatwia przenikanie składników kosmetyków. Sprzyja temu niedostateczny płaszcz hydrolipidowy, gdyż do okresu pokwitania aktywność gruczołów łojowych wytwarzających kwasy tłuszczowe jest niewielka.
Działanie ochronne płaszcza hydrolipidowego nie występuje u noworodka – pH jego skóry wynosi ok. 6-7 i dopiero po 2-3 tygodniach zmienia się na kwasowe. Z punktu widzenia ryzyka przenikania składników kosmetyków przez skórę niemowląt i dzieci najistotniejsze znaczenie ma większy niż u dorosłych stosunek powierzchni ciała do jego masy, który u noworodka wynosi aż 2,3.
Ponadto mała sprężystość skóry niemowląt wskutek mniejszej zawartości kolagenu i elastyny sprawia, że pomimo stosunkowo dużej zawartości wody ich skóra jest bardziej podatna na uszkodzenia mechaniczne oraz zakażenia bakteryjne i grzybicze. Przed zakupem kosmetyku należy uważnie przeczytać tekst na etykiecie i nie stosować u niemowląt kosmetyków przeznaczonych dla dzieci powyżej 1. r.ż. Omówione różnice powodują bowiem, że niektóre, bezpieczne dla dzieci starszych składniki kosmetyków (np. mocznik, duże stężenia glikolu propylenowego czy etanolu) mogą u noworodków i niemowląt przenikać przez skórę do krwi, zagrażając zdrowiu. Podlegają one takim samym procesom farmakokinetycznym, jak leki, tj. biotransformacji i wydalaniu, które u noworodków i niemowląt nie są w pełni sprawne wskutek metabolicznej niedojrzałości wątroby i nerek.
Stosowanie nieodpowiednich do wieku dziecka kosmetyków, zwłaszcza agresywnych środków myjących, może prowadzić do usunięcia ochronnego płaszcza hydrolipidowego i nadmiernej suchości skóry, uszkodzenia bariery naskórkowej, zmian pH, zaburzeń mikrobiomu skóry, podrażnienia i alergii. Należy unikać takich detergentów, jak np. SLES, natomiast szukać kosmetyków myjących zawierających łagodnie działające pochodne cukrowe (np. glukozydy) czy aminokwasowe (np. Sodium Cocoamphoacetate).
Korzystne działanie na skórę niemowląt i dzieci wywierają emolienty i humektanty, które odbudowują płaszcz hydrolipidowy i przeciwdziałają zmianom mikrobiomu skóry, które są jedną z przyczyn AZS. Najnowsze badania wykazały, że profilaktyczne stosowanie bezzapachowych emolientów u noworodków z ryzykiem wystąpienia AZS prowadzi do korzystnych zmian mikrobiomu skóry, obniżenia jej pH i regeneracji bariery naskórkowej, co znacząco zmniejsza ryzyko późniejszego wystąpienia tej choroby.