Dr Aleksandra Piotrowska
Psycholożka dziecięca, Uniwersytet Warszawski
Dziecko chłonie komunikaty rodziców – zarówno te słowne, jak i niewerbalne. O czym warto pamiętać wychowując je, by myślało dobrze o sobie samym?
Dlaczego wiele dzieci ma problem z samoakceptacją, szczególnie w okresie dojrzewania?
Te problemy wynikają przede wszystkim z wychowania. Rodzice różnie realizują funkcję wychowawczą, jednak opiekunów łączy to, że postrzegają dzieciństwo jako okres realizacji konkretnych zadań, które zaowocują, gdy dziecko osiągnie dorosłość. Niestety, to z kolei bardzo często przekłada się na wzrost presji, gdyż np. rodzice uważają, że w określonym wieku dziecko powinno robić to i tamto, zachowywać się tak i tak itd. Duże oczekiwania i ich trudności w realizacji przez dziecko wiążą się natomiast z tym, że dziecko często jest krytykowane, a także ma poczucie, że jest niewystarczająco dobre, przez co ma trudności z samoakceptacją. Z kolei u sporej części dzieci problemy te mogą nasilać się w okresie dojrzewania ze względów rozwojowych, gdyż właśnie wtedy w życiu młodego człowieka wiele się dzieje – kształtuje się osobowość, rozwija emocjonalność, a także zmieniają się jego układy społeczne, co również może skutkować obniżeniem akceptacji samego siebie.
Co szczególnie sprzyja temu, że percepcja samego siebie jest zakrzywiona?
Wskazałabym dwa elementy dotyczące postępowania ze strony otoczenia. Z jednej strony ciągłe wysłuchiwanie przez dziecko komunikatów, że coś zrobiło źle, poprawianie przez rodziców, wytykanie niedoskonałości oraz zwracanie uwagi na to, czego młody człowiek nie potrafi. Rodzice zapominają w tym wszystkim, że błędy są potrzebne, bo właśnie w taki sposób dziecko się uczy. A z drugiej strony odbieranie możliwości – niestwarzanie sytuacji lub niewykorzystywanie tych, które zaistniały – by dziecko nabierało zaufania do własnych kompetencji.
Jak budować poczucie własnej wartości u dziecka? Co rodzic może zrobić w tej kwestii?
Ogromną wagę przywiązywałabym do tego, żeby dziecko mogło często doświadczać tego, że coś zrobiło, dało sobie radę z czymś, czego jeszcze niedawno nie potrafiło. Warto traktować dziecko w poważny sposób – pomimo skromnych sił i możliwości, ono jest sprawcze i wiele może zrobić w każdym wieku. Trzeba mieć na uwadze, że dziecko do akceptacji siebie potrzebuje widzieć siebie jako sprawcę, czyli osobę, która potrafi wiele zrobić we własnym otoczeniu. A zobaczmy jak często nawet proste obowiązki domowe wolimy wykonać samodzielnie, zamiast zauważyć okazję, która zbuduje pewność siebie w dziecku i zaangażować je do tego. Istotne jest także to, by w tym wszystkim koncentrować się na włożonej pracy, a nie – jak często się zdarza – na uzyskanym efekcie. Czy naprawdę musimy natychmiast poprawiać nieco krzywo rozłożone przez dziecko sztućce lub talerze?
Jak można uchronić dziecko przed negatywnym wpływem mediów na jego pewność siebie?
Przede wszystkim istotna jest edukacja medialna, która przygotuje dziecko do wkroczenia w ten świat. Należy je oswajać i rozmawiać z nim o tym, że to, co tam zobaczy, jest kreacją. Młody człowiek musi wiedzieć, że w mediach bardzo łatwo np. upiększać swój wizerunek. Warto też tłumaczyć najmłodszym, że w wirtualnym świecie łatwiej jest wydawać kategoryczne, niekoniecznie miłe osądy niż ma to miejsce w rzeczywistości. Ponadto rodzice powinni jednak robić wszystko, by opóźnić wejście dziecka do internetu. Oczywiście nie jestem za tym, by dziecko do 10 r. ż. nie mogło w ogóle korzystać z telefonu, bo można wiele dobrego wyciągnąć z tych aktywności, jednak powinniśmy stawiać zdrowe granice – kontrolować, ile czasu dzieci spędzają w wirtualnym świecie i co konkretnie tam robią.