Prof. dr hab. n. med. i n. o zdr. Anna Fijałkowska
Spec. chorób wewnętrznych i kardiologii, zastępca dyrektora ds. nauki oraz kierownik Zakładu Kardiologii Instytutu Matki i Dziecka w Warszawie
Na ryzyko nadwagi i otyłości narażone są w Polsce przede wszystkim dzieci z pierwszych klas szkoły podstawowej. Potencjalne leczenie jest wielowymiarowe i dotyczy też członków jego rodziny, dlatego otyłości dziecięcej lepiej zapobiegać, niż ją leczyć.
Jakie są najczęstsze przyczyny otyłości u dzieci i jakie czynniki mają na nią największy wpływ?
W Polsce to problem, który dotyczy przede wszystkim dzieci z pierwszych klas szkoły podstawowej – na otyłość cierpi aż 15 proc. 8-latków oraz 16 proc. 9-latków. W późniejszych grupach wiekowych ten odsetek na szczęście już się zmniejsza, ale po 18. roku życia ponownie wzrasta. Główną przyczyną otyłości wydaje się zbyt mała aktywność fizyczna najmłodszych. W przypadku dzieci w wieku szkolnym rekomenduje się przynajmniej godzinę umiarkowanego wysiłku dziennie oraz 2-3 godziny intensywnego wysiłku tygodniowo. Równie istotnymi przyczynami otyłości są złe nawyki żywieniowe oraz niewłaściwa higiena snu – dzieci powinny spać co najmniej 9 godzin dziennie.
W jaki sposób rodzice mogą kształtować zdrowe nawyki żywieniowe u swoich dzieci już od najmłodszych lat?
Dorośli sami muszą być odpowiednio wyedukowani w tym zakresie, z czym niestety jest w Polsce duży problem. Nawyki żywieniowe kształtowane są w najmłodszych latach i to w tym okresie rodzice muszą być świadomi jakie znaczenie dla zdrowia ma odpowiednia dieta. Specjaliści wskazują, że 2/3 posiłku najmłodszych powinno składać się z owoców i warzyw, pozostała część – z węglowodanów i białka. Z diety należy całkowicie wyłączyć słodzone napoje i zastąpić je wodą oraz ograniczyć słodycze oraz słone przekąski.
Jaką rolę w profilaktyce otyłości odgrywa aktywność fizyczna i jak zachęcać dzieci do ruchu?
Z zachęcaniem najmłodszych do aktywności fizycznej nie jest tak trudno. Czasami wystarczy ograniczyć czas, jaki dziecko spędza z telefonem czy komputerem, by w sposób zupełnie naturalny wykorzystało ono wolny czas na aktywność fizyczną. Najmłodsze dzieci są bardzo zapatrzone w rodziców, więc rekomendowane są zabawy i bieganie wspólnie z rodzicami. Warto też wprowadzić do codziennej rutyny zwyczaj ruchu w drodze do i ze szkoły – jeśli odległość i pogoda pozwalają, należy samochód zastąpić spacerem, hulajnogą czy rowerem.
Jakie mogą być długoterminowe konsekwencje zdrowotne otyłości w dzieciństwie i czy istnieją skuteczne metody jej leczenia?
Otyłość w wieku dziecięcym często oznacza otyłość w wieku dorosłym. Nadmierna masa ciała w dzieciństwie to większe ryzyko pojawienia się chorób układu sercowo–naczyniowego, schorzeń układu kostno-stawowego, a także zwiększa ryzyko wystąpienia udaru mózgu czy chorób onkologicznych w wieku dorosłym. Trzeba też wspomnieć o negatywnych aspektach psychicznych – począwszy od stygmatyzacji w wieku dziecięcym, po utratę poczucia wartości w dorosłości.
Jakie wsparcie mogą otrzymać rodziny borykające się z problemem nadwagi i otyłości u dzieci – zarówno od specjalistów, jak i instytucji?
Pierwsze symptomy otyłości powinny wyłapać szkolne pielęgniarki, które wykonują dzieciom badania przygotowujące je do bilansu zdrowia. Właściwą diagnozę w kierunku otyłości czy nadwagi powinien natomiast postawić lekarz rodzinny i zalecić dalsze kroki. W Polsce niestety mamy niewiele ośrodków leczenia otyłości najmłodszych, a sam proces jest wielowymiarowy. Terapii poddaje się nie tylko dziecko, ale też członków jego rodziny, a w leczenie musi być zaangażowany psycholog, endokrynolog, fizjoterapeuta oraz dietetyk. Dlatego tak ważne jest, żeby większy nacisk kłaść na zapobieganie otyłości dzieci, a nie późniejsze leczenie.
