Prof. dr hab. n. med. Rafał Stojko
Specjalista ginekologii i położnictwa, ginekologii onkologicznej, kierownik Katedry I Oddziału Klinicznego Ginekologii, Położnictwa i Ginekologii Onkologicznej WNoZ SUM w Katowicach
Zabezpieczenie krwi pępowinowej po porodzie daje możliwość uratowania życia nie tylko narodzonemu dziecku, ale także rodzeństwu lub innym członkom rodziny, którzy zachorują m.in. na ostrą białaczkę, chłoniaka czy inną, ciężką chorobę lub poprawę jakości życia dziecka w mózgowym porażeniu dziecięcym, autyzmie.
Jak wygląda zabieg pobrania krwi pępowinowej?
Krew pępowinową można pobrać tylko raz w życiu, po porodzie. Zabieg wykonuje się po odpępnieniu dziecka i polega na pobraniu krwi z pozostałego po porodzie łożyska i sznura pępowinowego. Procedura jest prosta, trwa kilka minut i najczęściej przeprowadza ją położna.
Ponadto jest to zabieg całkowicie bezpieczny dla mamy i dziecka, gdyż odbywa się poza ich organizmami (krew pobierana jest z naczyń pępowinowych). Warto wiedzieć, że do 1988 r. krew pępowinowa zostawała w łożysku i sznurze pępowinowym i po narodzinach dziecka stanowiła materiał odpadowy, przez co nie było z niej pożytku. Dopiero ponad 30 lat temu w Paryżu dokonano pierwszej, pomyślnej transplantacji krwi pępowinowej. Od tamtego czasu możemy zabezpieczać krew pępowinową i przechowywać przez dziesiątki lat w specjalistycznych bankach komórek macierzystych.
Dlaczego warto zdecydować się na tę procedurę?
W krwi pępowinowej znajdują się komórki macierzyste, które mogą się szybko namnażać i przekształcać w komórki wyspecjalizowane. Dzięki temu po zabezpieczeniu ich po porodzie mogą zostać wykorzystane w sytuacjach zagrażających życiu. Obecnie wykorzystywane są w leczeniu 80. chorób, w tym ciężkich chorób hematologicznych takich jak ostre białaczki lub chłoniaki oraz chorób neurologicznych takich jak mózgowe porażenia dziecięce lub autyzm.
W jaki jeszcze sposób wykorzystuje się komórki macierzyste z krwi pępowinowej w medycynie?
Wykorzystywane są one w terapiach regeneracyjnych. Sprawdzają się w leczeniu chorób takich jak cukrzyca, choroby neurodegeneracyjne i hemoglobinopatiach. Oprócz tego komórki macierzyste pozyskane ze sznura pępowinowego stosowane są do regeneracji układu kostno-stawowego – kości, stawów i więzadeł.
Warto też pamiętać, że na świecie obecnie wykonywanych jest mnóstwo badań z wykorzystaniem komórek macierzystych z krwi pępowinowej. Wśród nich np. eksperymentalne terapie genetyczne dzieci w łonie matki z defektem jednego genu. Te intensywne próby wykorzystania komórek macierzystych są nadzieją dla wielu chorych.
Jakie są ograniczenia pod względem wykorzystania krwi pępowinowej?
Chociaż komórki macierzyste z krwi pępowinowej mają coraz więcej zastosowań, to nie są lekarstwem na każdą chorobę. Ponadto należy pamiętać, że przeszczepienie krwi pępowinowej jest możliwe tylko wtedy, gdy dawca i biorca będą zgodni tkankowo.
W Polsce znacząca większość krwi pępowinowej pochodzi z bankowania rodzinnego, a nie publicznego co oznacza, że mogą z niej skorzystać tylko członkowie rodziny – aby więc mieć możliwość jej użycia należy się o to zatroszczyć i podjąć decyzję o bankowaniu.
Czy zabieg można wykonać podczas każdego porodu?
Można go wykonać prawie zawsze. Jednak ze względu na to, że materiał nie może być zakażony, krwi pępowinowej nie pobiera się od kobiet dodatnich m.in. pod względem wirusa HIV, HCV i HBV.
Jakie największe zalety ma przechowywania krwi pępowinowej?
Największą zaletą jest to, że zabezpieczenie krwi pępowinowej może uratować życie i to nie tylko jednej osoby, ale również członkom rodziny. Jest to swego rodzaju „polisa ubezpieczeniowa”, którą można wykorzystać w przypadku wystąpienia choroby. Ma to tym większy sens, że zabieg jest nieinwazyjny, w pełni bezpieczny i łatwy. Tym samym rodzice spodziewający się dziecka, mogą zdecydować się na takie zabezpieczenie, pamiętając o tym, że taka szansa pojawia się tylko raz w życiu.