Choć większość ciężarnych doświadcza mdłości i wymiotów (NVP), ten temat rzadko jest poruszany w gabinecie lekarskim. Objawy stopniowo pogarszają jakość życia, a jeśli się nasilą, mogą prowadzić do poważnych konsekwencji, włącznie ze zmianami w strukturze mózgu u dziecka.
Dr hab. n. med. i n. o zdr. Maciej W. Socha
Prof. UMK, lekarz specjalista położnictwa i ginekologii, ginekologii onkologicznej, perinatologii, seksuologii & MBA in Healthcare Management
Jak powszechny jest problem nudności i wymiotów w ciąży i jak często pacjentki zgłaszają go lekarzowi?
Dotyczy aż 90 proc. ciężarnych. Najczęściej są to mdłości bez wymiotów, o średnim lub łagodnym nasileniu. Najwięcej pacjentek odczuwa je w pierwszym trymestrze, ale u jednej trzeciej kobiet nadal występują one w 20. tygodniu ciąży. U co piątej ciężarnej trwają do 3. trymestru, a u ok. 10 proc. nawet do 40. tygodnia ciąży.
Badania socjologiczne pokazują, że pacjentki niestety rzadko zgłaszają to lekarzowi, ponieważ w powszechnej świadomości mdłości i wymioty są postrzegane jako normalne, fizjologiczne zdarzenia towarzyszące rozwijającej się ciąży. Niektórzy błędnie sądzą nawet, że to dobry objaw świadczący o prawidłowym rozwoju ciąży.
Lekarze mają natomiast tendencję do bagatelizowania tego problemu, skupiając się bardziej na specjalistycznej diagnostyce prenatalnej niż na jakości życia. Jeśli pacjentka nie zgłasza problemów, to sami o to akurat nie pytają.
Nie wiedzą lub nie pamiętają o tym, że NVP możemy przecież efektywnie leczyć, a zniwelowanie przyczyny doprowadzającej do mdłości i wymiotów w ciąży może polepszyć zdrowie matki i dziecka.
Jakie mogą być skutki nieleczonych nudności i wymiotów w ciąży?
Mdłości i wymioty w ciąży wiążą się z zaburzeniami neuroprzekaźników w centralnym układzie nerwowym, takich jak m.in. serotonina, dopamina czy GABA. W nasilonym stanie, jeśli te zaburzenia utrzymają się i nie będą leczone, stanowią czynnik ryzyka wystąpienia depresji poporodowej. Wiemy też, że u dzieci tych matek, które w ciąży miały nasilone mdłości i niepowściągliwe wymioty (hyperemesis gravidarum), może dojść do zmniejszenia objętości i powierzchni kory mózgowej w obszarach odpowiadających za funkcje poznawcze, emocjonalne i sensoryczne.
Część ciężarnych wymaga hospitalizacji i już nie tylko leczenia przyczynowego, ale też postępowania naprawczego. Nasilone objawy prowadzą do zaburzeń wodno-elektrolitowych. U małej grupy pacjentek (5-10 proc.) niepowściągliwe wymioty mogą wiązać się z uszkodzeniem płodu.
To, co jednak ważne, kiedy mówimy ogólnie o NVP, to fakt, że dochodzi do obniżenia jakości życia. 70 proc. ciężarnych nie jest w stanie wykonywać swoich codziennych aktywności domowych. Podobna grupa nie czerpie przyjemności z czasu z rodziną i z przyjaciółmi, nie współżyje z partnerem, ma trudności z koncentracją i snem.
Czy zmiany w diecie i stylu życia mogą pomóc?
Zaleca się np. przyjmowanie posiłków drobnymi porcjami, zmianę pór jedzenia, picie herbat z imbirem, spożywanie przekąsek wysokoproteinowych, unikanie ostrych, tłustych produktów i tych o drażniącym zapachu. Zdarzają się jednak pacjentki, które najlepiej czują się, gdy jedzą pikantne i słodkie pokarmy. W amerykańskich zaleceniach pojawia się nawet akupresura pod postacią ucisku punktu Nei Kuan na meridianie osierdzia (na wewnętrznej stronie nadgarstka – red.).
Pamiętajmy, że te wszystkie metody nie są oparte na twardych dowodach naukowych. Chwytamy się różnych sposobów, a tymczasem od dawna istnieją leki pomocne w NVP.
Jakie metody leczenia warto zatem rozważyć?
Skutecznie działa połączenie pirydoksyny, czyli witaminy B6 i doksylaminy.
Ta pierwsza substancja wpływa na serotoninę i dopaminę. Doksylamina z kolei to bezpieczny lek przeciwhistaminowy, stosowany kiedyś w alergii. W przypadku NVP jej działanie polega na blokowaniu receptorów w ośrodku wymiotnym. Stosowanie preparatów zawierających witaminę B6 i doksylaminę do leczenia NVP jest rekomendowane przez Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników oraz liczne zagraniczne towarzystwa naukowe.
